Page 16 - 81 Çalıkuşu Batman

Çalıkuşu, 1921 yılında Vakit gazetesinde tefrika edildi ve büyük bir ilgi gördü. İyi bir aileye
mensup neşeli bir genç kızın Anadolu'ya giderek öğretmenlik yapması kurtuluş mücadelesi
veren Türk toplumu için bir umut, Türk edebiyatı için de Anadolu'ya geçişin sembolü idi.
Feride'nin macerasını gerçekmişçesine benimseyen halk arasında onun bir roman kahramanı
değil, yaşayan biri, yazarın kız kardeşi olduğuna dair söylentiler çıkmıştı. Reşat Nuri,
Çalıkuşu'ndaki esas konunun tamamen fantezi olduğunu ifade etmiştir.
1922, 1923, 1924, 1928 yıllarındaki ilk dört baskıdan sonra Reşat Nuri, 1937'de eseri önemli
ölçüde değiştirerek okuyucuya yeniden sundu. Yazar, bu değişikliğin "tamamıyla şekle ait"
olduğunu ifade etmişse de içeriğe ait önemli değişiklikler yapıldığı tespit edilmiştir. Özellikle
Feride'nin çocukluğu, okul yılları, Kâmran’a olan aşkı ve nişanlanmasının anlatıldığı birinci
bölümde değişiklik yapıldı, bu bölüm bir anlatıcı tarafından anlatılmak yerine Feride'nin
günlüğüne yazdığı şeylerden oluşan bir bölüm haline getirildi. Eser, bu yeni haliyle Yedigün
dergisinde yayımlandı.
Türk edebiyatının dönemleri arasında bir geçiş olan ve Anadolu’nun havasının ilk hislerini
veren Çalıkuşu romanı; bir açıdan bakıldığında Anadolu’nun yaşam panoramasını verir. Buna
paralel olarak aşk, fakat realitede bir inat uğruna katlanılan onca sıkıntıların sergüzeşti gibi

gelir insana. En dikkat dikkat çekici olanı ise; romanın, Türk eğitim sisteminin temel
sorunlarına bir ayna tutmuş olmasıdır. Anlatıcının, roman boyunca Feride’nin şahsında eleştirel
bakış açısıyla hem eğitim problemlerini hem de olayları realist olarak yorumlama özelliği
bunun bir ispatıdır.
Çalıkuşu, bir aşk romanı izlenimini oluşturan Güntekin, olayların gelişim düzeyine göre
başkarakter olan Feride’yi istediği idealist öğretmen kimliğine aşamalı olarak büründürür.
Okuyucu da belli bir noktadan sonra Feride ile Kamuran arasındaki aşktan ziyade Anadolu’nun
ve öğretmenlerin meselelerine ilgi duymaya başlar. Bu dönüşüm de romanın aynı zamanda bir
eğitim romanı olarak algılanmasına ve üzerinde düşünülmesine götürür. Bu düşünceyle
okunduğunda kitabın asıl meselesinin daha şeffaf bir biçimde yorumlanabilir.

Kevser SEVİNÇ

KAYNAKÇA:

GÜNTEKİN Reşat Nuri, Çalıkuşu, İnkilap Kitabevi, İstanbul, 2005.
ULUDAĞ Mehmet Emin, Çalıkuşu Romanında Vurgulanan Eğitim Problemleri ve Günümüze
Yansımaları, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Diyarbakır, 2008.
Çalıkuşu (roman) - Vikipedi (wikipedia.org)

12